We will now expound the chapter called Vividha dravya gana sangraha – collection of different groups of drugs; thus said atreya and other great sages.
Vidaryadi gana
अथातो विविधद्रव्यगणसङ्ग्रहमध्यायं व्याख्यास्यामः । इति ह स्माहुरात्रे यादयोमहर्षयः ॥१॥
विदारिपञ्चाङ्गुलवृश्चिकालीवृश्चीवदेवाह्वयशूर्पपर्ण्यः । कण्डूकरी जीवनह्रस्वसंज्ञे द्वे पञ्चके गोपसुता त्रिपादी ॥ २ ॥
विदार्यादिरयं हृद्यो बृंहणो वातपित्तहा। शोषगुल्माङ्गमर्दोर्ध्वश्वासकासहरो गणः ॥ ३ ॥
Vidari, pancangula, vrscikali, vrsciva, devahvaya, the two surpaparni, kandukari, Jivana pancaka, hrasvapancaka, gopasuta and tripadi-these drugs form the Vidaryadi gana.
This group is good for the heart, makes the body stout, mitigates vata and pitta, cures consumption, abdominal tumour, body – aches, and difficulty in breathing with severe upward movement of cough. (2-3 )
Notes: The two Surpaparni indude masapani and mudgaparni; Jivana pancaka are abhiru, vira, jivanti, jivaka, and rsabhaka; Hrasvapancaka are brhati, kantakari, saliparni, prsniparni and goksura.
Sarivadi gana
सारिवोशीरकाश्मर्यमधूकशिशिरद्वयम् । यष्टीपरूषकं हन्ति दाहपित्तास्त्रतृड्ज्वरान् ॥४॥
Sariva, usira, kasmarya, madhuka, sisira dvaya, yasti, and parusaka – these drugs together are known as Sarivadi gana.
It relieves burning sensation; mitigates pitta and rakta, thirst and fevers. (4)
Notes: Sisiradvaya includes candana and raktacandana.
Padmakadi gana
पद्मकपुण्ड्रौ वृद्धितुगर्ध्यः शृङ्ग्यमृता दश जीवनसंज्ञाः । स्तन्यकरा घ्नन्तीरणपित्तं प्रीणनबृंहणजीवनवृष्याः ॥५॥
Padamaka, pundra, vrddhi, tuga, rddhi, Srngi, amrta and drugs of jivaniya gana (chapter 12) are together known as Padmakadi gana.
It causes increase of breast milk, mitigates vata and pitta, provides satisfaction (nourishment), sustains life, makes the body stout and acts as aphrodisiac. (5)
Parusakadi and Anjanadi gana
परूषकं वरा द्राक्षा कट्फलं कतकात् फलम् । राजाह्वं दाडिमं शाकं तृणमूत्रामयवातजित् ॥
अञ्जनं फलिनी मांसी पद्मोत्पलरसाञ्जनम् । सैलामधुकनागह्वं विषान्तर्दाहपित्तनुत् ॥ ६ ॥
Parusaka, vara, draksa, katphala, katakaphala, rajahava, dadima and saka – this group known as Parusakadi gana. It relieves thirst, disorders of urine and mitigates vata.
Anjana, phalini, marnsi, padma, utpala, rasanjana, ela, madhuka and nagahwa – this group is known as Anjanadi gana. It cures posion, burning sensation inside the body and mitigates pitta. (6)
Patoladi gana
पटोलकटुरोहिणीचन्दनं मधुस्रवगुडूचिपाठान्वितम् ।
निहन्ति कफपित्तकुष्ठज्वरान् विषं वमिमरोचकं कामलाम् ॥७॥
Patola, katurohini, candana, madhusrava, guduci and patha this group known as Patoladi gana, mitigates kapha and pitta, cures leprosy (and other skin diseases), fevers, poisoning, vomiting, anorexia and jaundice. (7)
Guduchyadi gana
गुडूचीपद्मकारिष्टधानका रक्तचन्दनम् । पित्तश्लेष्मज्वरच्छर्दिदाहतृष्णाघ्नमग्निकृत् ॥ ८ ॥
Guduci, padmaka, arista, dhanaka, raktacandana, this group-Guducyadi gana mitigates pitta and kapha, fevers, vomiting, burning sensation and thirst and kindles digestive activity. (8)
Aragvadhadi gana
आरग्वधेन्द्रयवपाटलिकाकतिक्तानिम्बामृतामधुरसास्स्रुववृक्षपाठाः भूनिम्बसैर्यकपटोलकरञ्जयुग्मसप्तच्छदाग्निसुषवीफलबाणघोण्टाः ॥९॥ आरग्वधादिर्जयति छर्दिकुष्ठविषज्वरान् । कफं कण्डूं प्रमेहं च दुष्टव्रणविशोधनः ॥१०॥
Aragvadha, indrayava, patali, kakatikta, nimba, amrta, madhurasa, sruva vrksa, patha, bhunimba, sairyaka, patola, karanjayugma saptachada. agni, susaviphala, bana and ghonta
This group known as Aragwadhadi gana cures vomiting, leprosy ( and other skin diseases) poisoning, fevers, mitigates kapha, cures itching, diabetes and cleanses bad ulcers. (9-10)
Asanadi gana
असनतिनिशभूर्जश्वेतवाहप्रकीर्याः खदिरकदरभण्डीशिंशपामेषशृङ्ग्यः ।
त्रिहिमनतपलाशाजोङ्गकः शाकसालौ धवकबुककलिङ्गच्छागकर्णाश्वकर्णाः ॥११
असनादिर्विजयते श्वित्रकुष्ठकफक्रिमीन् । पाण्डुरोगं प्रमेहं च मेदोदोषनिबर्हणः ॥ १२॥
Asana, tinisa, bhurja, svetavaha, prakirya, khadira, kadara, bhandi, simsipa, mesasrngi, trihima, nata, palasa, jongaka, saka, sala, dhavaka, buka, kalinga, chagakarna and aswakarna.
This group knwon as Asanadi gana cures leucoderma; leprosy (and other skin diseases), kapha, worms (bacteria), anaemia, diabetes and accumilation of fat (obesity). (11-12)
Notes : Trihima includes candana, raktacandana and daruharidra.
Varanadi gana
वरणसैर्यकयुग्मशतावरी दहनमोरटबिल्वविषणिकाः । द्विबृहतीद्विकरञ्जजयाद्वयं बहलपल्लवदर्भरुजाकरा: ॥१३॥
वरणादिः कफं मेदो मन्दाग्नित्वं नियच्छति । अढ्यवातं शिरश्शूलं गुल्मं चान्तः सविद्रधिम् ॥१४॥
Varana, sairyaka yugma, satavari, dahana, morata, bilva, visanika, the two brhati, the two karanja, jaydvaya, bahala pallava, darbha and rujakara.
This group known as Varanadi gana cures kapha, obesity, poor digestion, adhyavata (stiffness of the legs), headache, abdominal tumor and internal abscess. (13-14)
Usakadi gana
ऊषकस्तुत्थकं हिङ्गुकासीसद्वयसैन्धवम् । सशिलाजतु कृच्छ्राश्मगुल्ममेदः कफापहम् ॥१५॥
Usaka, tuthaka, hingu, Kasia dvaya, saindhava and silajatu This group – Usakadi gana cures dysuria, urinary stones, abdominal tumor, obesity and mitigates kapha. (15)
Notes: Sairyaka yugma includes kurabaka and Kurantaka; the two Brhati are Brhati and Kantakari; Karanjadwaya are karanja and Putikaranja; Jayadwaya are Tarkari and Haritaki. Kasisa dwaya includes dhatukasisa and puspakasisa.
Viratarvadi gana
भवन्ति चात्र राणिक गुच्छौ मोरटटुण्टुकसैर्यकयुग्मम् । मुस्तकमञ्जरिकर्कशपार्था मूत्रविरेककरो दशकश्च ॥१६॥
वर्गो वीरतराद्योऽयं हन्ति वातकृतान् गदान् । अश्मरीशर्करामूत्रकृच्छ्राघातरुजापहः ॥१७॥
Virataru, arani, nalaguchcha, morata, tuntuka, sairyaka yugma, mustaka, manjari, karkasa, partha and the ten drugs of Mutravirekagana (described in previous chapter) – these form the Viratarvadi gana. It cures diseases of vata origin, renal calculus/gravel, dysuria and suppression of urine. (16-17)
Notes: Sairyaka yugma are kurabaka and kurantaka.
Lodhradi gana
लोध्रशाबरकलोध्रपलाशाजिङ्गिणीसरलकट्फलयुक्ताः । कुत्सिताम्बकदलीगतशोकाः सेलवालुपरिपेलवमोचाः ॥ १८ ॥
एष लोध्रादिको नाम मेदः कफहरोगणः । योनिदोषहरः स्तम्भी वर्ण्यो विषविनाशनः ॥१९॥
Lodhra, Sabara, palasa, jingini, sarala, katphala, kutsitamba, kadali, gatasoka, elavaluka, paripelava and moca.
This group known as Lodhradigana cures obesity, kapha, diseases of the vagina, causes constipation, improves colour and destroys poisoning. (18-19)
Arkadi gana
अर्काल नागदन्ती विशल्या भा रास्त्रा वृश्चिकाली प्रकीर्या । प्रत्यकृपुष्पी पीततैलोदकीर्या : श्वेतायुग्मं तापसानां च वृक्षः ॥२०॥अयमर्कादिको वर्ग: कफमेदोविषापहः । कृमिकुष्ठप्रशमनो विशेषात् व्रणशोधनः ॥ २१ ॥
Arka, alarka, nagadanti, visalya, bharngi, rasna, vrscikali, prakarya, pratyakpuspi pitataila, udakirya sweta yugma, and tapasa vrksa.
This group Arkadi gana mitigates kapha, obesity, poison, cures worms (bacteria), leprosy (and other skin diseases) and especially cleanses the ulcers. (20-21)
Surasadi gana
सुरसयुगफणिज्जं कालमाला विडङ्गं खरबुकवृषकर्णीकट्फलं कासमर्दः ।
क्षवकसरसिभार्ङ्गकार्मुकाः काकमाची कुलहलविषमुष्टी भूस्तृणो भूतकेशी ॥२२॥
सुरसादिर्गणः श्लेष्ममेदः क्रिमिनिषूदनः । प्रतिश्यायारुचिश्वासकासघ्नो व्रणशोधनः ॥२३॥
Surasa yugma, phanijja, kalamala, vidanga, kharabuka, vrsakarni, katphala, kasamarda, ksavaka, sarasi, bharngi karmuka kakamaci, kulahala, visamusti, bhutrna and bhutakesi.
This group the Surasadi gana – mitigates kapha, reduces fat accumulation, worms (bacteria), running in the nose, anorexia, dyspnoea and cough; and cleanses the ulcers. (22-23)
Notes: Surasayugma are sweta tulasi and krsna tulasi.
Muskakadi gana
मुष्ककस्नुग्वराद्वीपीपलाशधवशिंशपाः। गुल्ममेहाश्मरीपाण्डुमेदोऽर्शः कफशुक्रजित् ॥२४॥
Muskaka, snuk, vara, dvipi, palasa, dhava, simsipa this Muskakadi gana cures abdominal tumors, diabetes, urinary calculii, anaemia, obesity and piles;
mitigates kapha and disorders of semen. (24)
Vatsakadi gana
वत्सको मधुरसा त्रुटिर्वचा दीर्घवृन्तफलवेल्लसर्षपाः । रोहिणीस्थपनिहिंगुभार्ङ्गयः शूलघाति दशकं घुणप्रिया ॥ २५ ॥वत्सकाद्योऽनिलश्लेष्ममेदोऽरोचकपीनसान् । शूलार्शोज्वरगुल्मांश्च हन्ति दीपनपाचनः ॥२६॥
Vatsaka, madhurasa, truti, vaca, dirghvrnta phala, vella, sarsapa, rohini, sthapani, hingu, bharngi, the ten drugs Sulaharagana (described in previous chapter) and ghunpriya
This Vatsakadigana mitigates vata and kapha cures obesity, anorexia, rhinitis, colic, haemorrhoids, fevers, abdominal tumors; kindles hunger and helps digestion. (25-26)
Vachaharidradi gana
वचाजलददेवाह्वनागरातिविषाभयाः । हरिद्राद्वययष्ट्याह्वकलशीकुटजोद्भवाः ॥२७॥
वचाहरिद्रादिगणावामातीसारनाशनौ । मेदः कफाढ्यपवनस्तन्यदोषनिबर्हणौ ॥२८॥
Vaca, jalada, devahva, nagara, ativisa, and abhaya; haridradvaya, yasti, kalasa and kutajodbhava.
These Vacadigana and Haridradi ganas cure diarrhoea which is in its early stage or which is caused by the accumulation of undigested material, mitigate obesity, kapha, stiffness, of the legs and disorders or the breast milk. (2728)
Notes: Haridradvaya includes haridra and daruharidra.
Priyangvadi Ambastadi gana
प्रियङ्गुपुष्पाञ्जनयुग्मपद्माः पद्ममाद्रजो योजनवल्यनन्ता । सालद्रुमो मोचरसः समङ्गा पुन्नागशीतं मदनीयहेतुः ॥ २९ ॥
अम्बष्ठामधुकनमस्करी नन्दीवृक्षपलाशकच्छुराः । लोध्रं धातकिविल्वपेशिका कट्वङ्गः कमलोद्भवं रजः ॥३०॥
गणौ प्रियङ्ग्वम्बष्ठादी पक्कातीसारनाशनौ । सन्धानीयौ हितौ पित्ते व्रणानामपि रोपणौ ॥३१॥
Priyangu, Puspa, anjanayugma padma, padmaraja, yojanavalli, anantha, saladruma, mocarasa, samanga, punnaga, sita and madaniya hetu; ambasta, madhuka, namaskari, nandivrksa, palasa, kacchura, lodhra, dhataki, bilvapesaka, katvanga and kamalaraja.
these two grous viz., Priyangvadi gana and Ambastadi gana cure – diarrhoea in its -later ripened stage, make for the union of the parts of bones, mitigates pitta and heal ulcers (wounds). (29-31)
Notes: Anjanayugma includes srotonjana and sauviranjana.
Mustadi gana
मुस्तावचाग्निद्विनिशाद्वितिक्ताभल्लातपाठात्रिफलाविषाख्याः । कुष्ठं त्रुटी हैमवती च योनिस्तन्यामयघ्ना मलपाचनाश्च ॥३२॥
Musta, vaca, agni, dvinisa, dvitikta bhallata, patha, triphala, visa, kusta and haimavati – this group known as Mustadi gana cures diseases of the vaginal tract, disorders of the breast milk and cooks the feces (makes it to be well processed). (32)
Notes: Dvinisa includes haridra and daruharidra; Dvitika includes Katuka and Kakatikta.
Nyagrodhadi gana
न्यग्रोधपिप्पलसदाफललोध्रयुग्मजम्बूद्वयार्जुनकपीतनसोमवल्काः ।
प्लक्षाम्रवञ्जुलप्रियालपलाशनन्दी कोलीकदम्बविरलामधुकं मधूकम् ॥३३॥
न्याग्रोधादिर्गणो व्रण्यः सङ्ग्राही भग्नसाधनः मदः पित्तास्त्रतृड्दाहयोनिरोगनिबर्हणः॥३४॥
Nyagrodha, pippala, sadaphala, lodhrayugma, jambudvaya; arjuna, kapitana, somavalka, plaksa, amra, vanjula, priyala, palasa, nandi, koli, kadamba, virala, madhuka and madhuka – this group known as Nyagrodhadi gana is good for wounds / ulcers, absorbs water from the feces, unites the fractures, cures obesity, disorders of pitta, blood, thrist, burning sensation and diseases of the vaginal tract. (33-34)
Notes: Lodhrayugma includes Lodhra and Sabara Lodhra; Jambudvaya include Rajajambu and Hrsvajambu.
Eladi gana
एलायुग्ममतुरुष्ककुष्ठफलिनीमांसीजलध्यामकं । स्पृक्काचोरकचोचपत्रतगरस्थौणेयजातीरसाः ।
शुक्तिव्याघ्रनखौ सुराहृमगरुः श्रीवासकः कुङ्कुमं । चण्डागुग्गुलुदेवधूपखपुरा:पुन्नगनागाह्वयम्॥३५॥
एलादिको वातकफौ विषं च विनियच्छति । वर्णप्रसादनः कण्डूपिटकाकोठनाशनः ॥३६॥
Elayugma, turuska, kustha, phalini, mamsi, jala, dhyamaka, sphrkka, coraka, coca, patra, tagara, sthouneya, jatirasa, sukti, vyagranakha, surahva, aguru, srivasaka, kumkuma, canda, guggulu, devadhupa, khapura, punnaga and nagahvaya.
This group known as Eladigana mitigates vata and kapha, poison; imparts colour and cures itching, petichae, rashes etc. (35-36)
Notes: Elayugma includes Suksmaela and Brhat ela.
Syamadi gana
श्यामादन्तीद्रवन्तीक्रमुककुठरणाशङ्घिनीचर्मसाह्न स्वर्णक्षीरीगवाक्षीशिखरिरजनिकाछिन्नरोहो करञ्जः ।
बस्तान्त्री व्याधिघातो बहल बहुरसस्तीक्ष्णवृक्षात् फलानि श्यामाद्यो हन्ति गुल्मं विषमरुचिकफौ हृद्रुजं मूत्रकृछ्रम् ॥३७॥
Syama, danti, dravanti, kramuka, kutharini, Sankhini, carmasahwa, swarnaksiiri, gavaksi, sikhari, rajanika, chinnaroha, karanja, bastacntri, vyadhighaata, bahala, bahurasa and tiksnavrksa phala.
This group known as Syamadigana cures abdominal tumors, piosoning, anorexia, diseases of kapha, pain of the heart and dysurea. (37)
Pippalyadi gana
पिप्पलीपिप्पलीर्मूलचव्यचित्रक शृङ्गवेरमरिच हस्तिपिप्पलीहरेणुकैलाजमोजेन्द्रयवपाठाजीरकसर्षप महानिम्बफल्गुहिङ्गभाङ्गवचामुस्तामधुरसातिविषा विडङ्गानि कटुरोहिणी चेति ॥ ३८ ॥
पिप्पल्यादिः कफहरः प्रतिश्यायानिलारूचीः । निहन्याद्दीपनो गुल्मशूलघ्नश्चामपाचनः ॥३९॥
Pippali, pippali mula, cavya, citraka, Srngavera, marica, hastipippali, harenu ela, ajamoda, indrayava, patha, jiraka, sarsapa, mahanimba, phalgu, hingu, bharngi, vaca, musta, madhurasa, ativisa, vidanga and katurohini
This group the Pippalyadi gana mitigates kapha, running in the nose, vata disorders, anorexia, kindles hunger, cures abdominal tumors, colic and help digest ama (the undigested materials of food). (38-39) –
पञ्चविंशतिरित्युक्ता वर्गास्तेषु त्वलाभतः । युञ्ज्यात्तद्विथमन्यच्च द्रव्यं जह्यादयौगिकम् ॥४०॥
Thus twenty five groups of drug were described. If any drug in them is not available, it can be substituted by other drugs of identical properties; if any drug in them is found to be irrelevant it may be deleted. (40)
एते वर्गा दोषदूष्याद्यपेक्ष्य कल्कक्काथस्त्रेहलेहादियुक्ताः । पाने नस्येऽन्वासनेऽन्तर्बहिर्वा लेपाभ्यङ्गैर्घन्ति रोगान् सुकृछ्रान् ॥४१॥
These groups of drugs used in accordance with the doshas and dusyas, in the from of wet pill, decoction, medicated oil and ghee, confection, beverage, nasal drops, oilenema, internal potion or as external application, oil massage etc., cure many difficult diseases. (41)
॥ इति षोडशोऽध्यायः ॥
Thus ends the sixteenth chapter.
